Stadsgeneeskunde

en stad genezen doe je met zijn allen! (Oleanderplein zomer 2015)

Er kunnen miljarden aan zorgkosten bespaard worden als gezondheidsbevordering zich zou richten op alle omgevingsdeterminanten van ongezond gedrag. Hoe zit dit in elkaar en waarom doen we dit dan niet ?

Ons gedrag wordt bepaald door de situatie waar we ons in bevinden, onze aanleg, de mensen waar we mee omgaan en natuurlijk onze ideeën over wat wel of niet gezond is. Niemand zal dit overigens tegenspreken, deze determinanten (bepalende factoren) hebben natuurlijk onderling heel veel met elkaar te maken. Het is vreemd dat we bij voorlichting over een gezonde levensstijl ons focussen op het individu. Het gaat veel minder over wat de overheid, de gemeenschap kortom wat de ander kan doen. Terwijl de belangrijkste factoren van ongezond gedrag dus buiten het individu liggen. Natuurlijk is er ‘eigen verantwoordelijkheid’ maar dat geldt natuurlijk alleen als je er zelf ook echt invloed op hebt. Dit is waarschijnlijk in 90% van de gevallen niet aan de hand.

Dit is de basis van preventieve geneeskunde, de grootste winst op het gebied van volksgezondheid in de 20ste eeuw lag hoofdzakelijk in het verbeteren van met name de ‘fysieke leefomgeving’; schonere lucht, schoner drinkwater, riolering, beter conserveren voedsel e.d.

Uit onderzoek van de laatste decennia op gebied van sociologie, epidemiologie, organisatiekunde, marketing, psychologie, economie, fysiologie, genetica, neurologie, biologie, natuurkunde, … blijkt dat gezondheid een resultaat is van heel veel verschillende actoren. Bewegen, voeding, sociale contacten, opleiding, alcohol- en drugsgebruik, maar ook de wijk waar je woont en de genetische aanleg, waarmee je bent geboren. Dit zijn allemaal deels gescheiden onderzoeksvelden met eigen uitvoeringsketens. Bijvoorbeeld een heleboel inzichten binnen de gezondheidskunde, sociologie en economie, zouden op een andere manier toegepast en gekoppeld aan andere doelstellingen (geen winst, maar gezondheid) zomaar de basis van preventieve therapie kunnen vormen. Omdat op deze wijze productie en therapie wordt verbonden, kan preventie per direct rendabel en meetbaar(!) gemaakt worden. Nu ligt de focus nog steeds op het betaald genezen en niet op het geld verdienen met het voorkomen van ziekten. Dat laatste is natuurlijk vele malen duurzamer en de enige manier om zorgkosten beheersbaar te houden.

Dit zijn de uitgangspunten waarmee we als Creatief Beheer al 14 jaar werken en van waaruit we kennis, kunde en netwerk uit zeer verschillende velden zoeken en verbinden. Om vervolgens in de praktijk te testen of het ‘werkt’. We staan als stad voor een belangrijke opgave. Ondanks alle inzet en goede bedoelingen, blijkt wederom uit de recent gepubliceerde monitor dat zowel de armoede als de leefbaarheid niet structureel verbeteren. Dit is verklaarbaar omdat het - zoals betoogd - onmogelijk kan worden bereikt met onze huidige aanpak en manier van organiseren. Mensen leven er gemiddeld vijf tot zeven jaar korter, puur omdat ze er wonen. Dit hangt samen met dat samenspel van fysieke, mentale en sociale factoren aldaar. De uitdaging ligt erin, de omgeving van deze mensen zodanig te verbeteren, dat ze meer kansen en mogelijkheden krijgen op een gezond leven en dat hun kinderen er kunnen opgroeien.

Als dit niet wordt aangepakt remt het de andere succesvolle ontwikkelingen in de stad. Wat heb je aan een levendige binnenstad met wijken eromheen waar niemand wil wonen. Waarom zou je overigens ergens gaan wonen waar het ongezond is. Kortom een aantrekkelijke stad zonder leefbare gezonde wijken is een contradictie.

Er is nog een extra ziekmakende complicatie in de situatie waar we ons momenteel in bevinden. Deze hangt samen met de huidige wens/noodzaak te bezuinigen op de zorgkosten. De mensen die hier wonen en dus feitelijk grotendeels buiten hun schuld minder gezond leven, krijgen hier dan weer via een omweg direct of indirect de schuld van. Met ‘lichte dwang’, ‘eigen risico’ of zelfs extra premie. Dit helpt op zich niet en geeft slechts extra stress of ontwijkgedrag. De zorg wordt goedkoper omdat mensen het niet meer kunnen betalen. Dit leidt op termijn juist tot hogere zorgkosten en helpt mensen ook niet om mee te gaan doen aan de samenleving.

Alle reden dus voor een realistische benadering met respect voor mensen. Wat mensen zelf kunnen, moeten mensen ook zelf doen. Maar juist 'de kwetsbaren' de schuld geven van hun eigen situatie is contraproductief. Ze zijn natuurlijk wel - zoals overigens iedereen - verantwoordelijk hier iets aan te doen, maar dat moet dan wel mogelijk zijn. Het is ook vreemd te veronderstellen dat uitgerekend in dit geval de ‘kwetsbaren’ er beter uitkomen als ze 'minder zorg' krijgen. Als dat waar is betekent het dat we ze al die jaren ziek hebben gemaakt met onze bemoeienis. Het is veel logischer dat we de juiste aanpak nog niet hebben gevonden, immers de inzichten hierboven beschreven zijn nog vrij nieuw en zeker geen algemene opinie.

Dus als er ergens een kans ligt om het tij te keren is het wel de hedendaagse achterstandswijk of prachtwijk, krachtwijk. Die stadsgeneeskundigen zien als de grootstedelijke volkswijk van de toekomst. Heel veel mensen, die in een achterstandswijk wonen, zullen het beamen: het is er naast problematisch ook leuk, gevarieerd, avontuurlijk en gezellig. Mensen die er gewoond hebben kijken er meestal negatiever naar, want ze zijn niet voor niets weggegaan. Ze hebben hier overigens gelijk in, maar het is niet de hele waarheid.

De kwaliteiten van deze wijken zijn wel degelijk heel waardevol. Dus verander de wijk en het gedrag van mensen verandert mee. Aan de mensen zal het niet liggen. Dit is de essentie van stadsgeneeskunde, die zorgt voor gezonde en leefbare wijken ook voor de kwetsbare inwoners van de stad, zoals ouderen, eenzame mensen, kinderen, chronisch zieken, verslaafden e.d. Dit zijn allemaal mensen die hier in principe niet zelf voor hebben gekozen, maar er domweg in verzeild zijn geraakt.

We hebben de afgelopen 14 jaar een manier gevonden om met een nieuwe beroepsgroep de Tuinman(m/v) en een fondsvorm, dit ook daadwerkelijk mogelijk te maken. Momenteel zijn er vele professionals vanuit eigen perspectief en intentie actief in een wijk. Iedereen voert een ‘stukje beleid’ uit en brengt expertise in. Overleg en samenwerking wordt vooralsnog vooral met de mond beleden, want dat is door de ‘verkokerde praktijk’ meestal niet mogelijk. Focus zit op eigen opdracht, aansprakelijkheid en niet op gedeelde verantwoordelijkheid. Dat laatste kan dus veel beter georganiseerd worden vanuit het ‘midden’, in de praktijk zelf. Want decentrale problemen hebben decentrale oplossingen nodig.

We hebben gekozen voor een gezamenlijk perspectief en doel, waar niemand met gezond verstand tegen kan zijn; een zo gezond mogelijke leefomgeving voor iedereen. Wat we in de praktijk vertalen met 'groene en kindvriendelijke wijken'. Onze natuur is hier de genezer. De vraag is dus slechts, hoe we dit zo goed mogelijk kunnen doen. Het kan bovendien binnen de huidige wetgeving. Daartoe is het ‘right to challenge’ ingesteld, als je iets beter kunt dan de overheid mag je het doen. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe dit in de praktijk vorm gaat krijgen. Het Tuinmanfonds is hiervoor in het leven geroepen. Laten we het eens op een andere manier proberen, waar iedereen blij en gezond van wordt.

Voor meer informatie verwijs ik naar onze brochure en vanzelfsprekend kunt u ten allen tijden contact met mij opnemen.