Wat is Stadsgeneeskunde?
Stadsgeneeskunde is een sociaal innovatieve strategie die zorgt voor het optimaliseren van de levensomstandigheden van stadsbewoners. Het is een inclusieve strategie, die het mogelijk maakt de gezondheid van mensen positief te beïnvloeden via de dagelijkse onderhoud en welzijnspraktijk. De methode is ontwikkeld door Creatief Beheer (sinds 2002) in de dagelijkse praktijk van Rotterdamse volkswijken waarbij vergroenen, participatie en gezondheid altijd het uitgangspunt was.
Steden zijn onze belangrijkste habitat
Steden zijn inmiddels de plekken waar de meeste mensen op aarde wonen. Steden waren traditioneel ook de plekken waar we als soort onze cultuur en handel ontwikkelden door samen te leven en samen te werken. Als we naar de huidige steden kijken zien we dat economische belangen, industrialisatie, weg en vliegverkeer, internet en de ongekende welvaartsgroei steden tot een soort ‘economische machines’ hebben gemaakt. De belangrijkste functie van steden, wonen en (samen)werken lijken hier ondergeschikt aan te zijn. Dit heeft een nieuw gebrek in steden doen ontstaan. Een gebrek dat steden anoniem maakt, mensen isoleert, onrust en conflicten veroorzaakt. Dit gebrek aan menselijke maat en gezonde sociale omgang met elkaar en de stadsnatuur heeft verstrekkende en negatieve gevolgen voor het welzijn en de gezondheid van bewoners in steden.
Steden, Mensen en Machines
Zoals we steden tot machines hebben gemaakt, zo hebben we onszelf ook noodzakelijkerwijs deels in machines veranderd. Dit is dan ook te merken aan het feit dat we redelijk eenvoudig door echte machines kunnen worden vervangen in fabrieken en sturingssystemen. Beroepen die zich niet of moeilijk laten vervangen door machines zijn dan ook de beroepen waar mensen autonoom en op basis van vakkennis en ervaring werken. En juist deze vakkennis en kunde wordt overgedragen van mens op mens door te leren en te oefenen in de dagelijkse praktijk.
De Menselijke Maat
De werkelijke kracht van steden bestaat immers uit deze aanwezigheid van menselijke diversiteit, aanwezigheid en sociaal samenspel. Echter zoals geschetst is dit samenspel meer en meer ondergesneeuwd door ‘economische belangen’, die evengoed de vooruitgang en de mensen dienen, maar ons niet de ruimte geven voor ‘natuurlijke interactie’ en gezond samenleven. Het meest ironische en wonderlijke van deze situatie is dat we het meest functionele en effectieve aspect van ons mensen hebben genegeerd: onze eigen natuur.
Diagnose
Hoe kunnen we steden leefbaar en vitaal houden voor de toekomst? Het gaat hier om onze totale leefomgeving, die bestaat uit onze fysieke omgeving (huis en openbare ruimte) en onze sociale omgeving (relaties en werk/studie). Deze leefomgeving is deels individueel bepaald en deels ook afhankelijk van de sociale en fysieke omgeving. De problemen die mensen ervaren liggen voor een groot deel aan de manier waarop wij onze steden en onze arbeid hebben georganiseerd. Dit zorgt voor een aanzienlijke reductie van de kansen en de gezondheid van mensen aan de onderkant van onze samenleving en dit zien we terug in de statistieken. Dit is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en kan moeilijk worden weggedaan als ‘eigen verantwoordelijkheid’ van juist de zwakkeren in onze samenleving, die noodzakelijkerwijs meer afhankelijk zijn van hun ‘sociale omgeving’.
Therapie
De stadsnatuur en onze eigen menselijke natuur, zijn beiden zeer complexe en dynamisch samenhangende domeinen. Door deze beiden actief te verbinden in de dagelijkse onderhoud en zorgpraktijk ontstaat een dynamische lokaal geworteld ecologisch sociaal domein dat de levensomstandigheden van bewoners/deelnemers optimaliseert. Dit is vrij eenvoudig en praktisch te doen door te werken met een nieuwe onafhankelijke vakman/vrouw in de buitenruimte naast de wijkagent, deze zorgt samen met vrijwilligers/bewoners voor het dagelijks onderhoud in een wijk.
Stadstuinieren
Door het dagelijks onderhoud zowel kwalitatief en kwantitatief te maximaliseren (het kan altijd beter), kan er substantieel meer hoog kwalitatief groen (biodivers, klimaatadaptief en waterbufferend) worden gerealiseerd op wijkniveau. Dit ‘stadstuinieren’ is de verbindende activiteit en tevens een leer/werktraject voor alle deelnemers, zowel professionals, vrijwilligers en bewoners. De arbeid stuurt niet meer op productie, kostenbeheersing en efficiency, maar op leerzaam, gezond en prettig participeren, waarbij het eerste doel gezondheid en het tweede doel productie is.
Zo groeit gestaag een eco-sociale ruimte in de wijk bestaande uit plekken, bezetting(aanwezigheid) en programma waar mensen samen werken en elkaar ontmoeten op een prettige informele wijze.
Groen, Gezond en Gezellig
De totale wijk wordt ieder jaar socialer en groener met alle positieve systeem effecten van dien, tegen dezelfde kosten als voorheen. Zo verandert een kostenpost gestaag in een investeringsmodel in de volksgezondheid.
afbeelding: Tuinman Stanley op Proefpark de Punt Rotterdam Delfshaven
