Systeemparadoxen #1 De Pilotparadox
Carnissetuin (inmiddels een parkeerplaats)
De term systeemparadox is vrij nieuw en betekent dat het systeem zodanig werkt dat het niet de gewenste resultaten oplevert. Institutionele hufterigheid (mijn vorige blog) is een gevolg van het totaal van deze systeemparadoxen. Deze paradoxen zijn niet eenvoudig te omzeilen of te repareren omdat ze in het systeem zitten ingebakken er een onderdeel van zijn. Systemen hebben immers ook veel positieve kwaliteiten en je kunt hier het kind niet van het badwater scheiden.
De eerste systeemparadox die ik wil beschrijven is de pilotparadox, deze zorgt voor valse hoop en uitstelgedrag bij overheid en organisaties. Achteraf bezien zijn we met Creatief Beheer in onze praktijk steeds weer vastgelopen door deze paradox. Dit trachten we nu te omzeilen als met ons nieuwe programma Groen, Gezond en Gezellig. Dit is een officiële opdracht voor 3 jaar en wordt bij succes verlengd. De opdracht past ook in het lopende beleid en dat is belangrijk voor de structurele doorgroei.
De pilotparadox stelt dat de condities die nodig zijn om te komen tot een goede pilot ook de oorzaak zijn voor een geringe doorwerking van de pilot. Onze projecten waren als pilot meestal zeer geslaagd maar als de pilot stopte werd er niets gedaan met de resultaten op een systeemniveau. Wat we ook ons best deden en hoe mooi de resultaten ook waren, het was niet mogelijk structureel door te groeien. We hebben we ons daar toen erg druk over gemaakt en achteraf bezien was het gewoon onmogelijk vanwege deze paradox.
Bijvoorbeeld het project Veerkracht Carnisse (2011 – 2014) waarin we met vier partijen een integrale wijkontwikkeling hebben trachten vorm te geven. Deze pilot liep 4 jaar en kostte 1,6 miljoen euro. De resultaten waren goed en er waren tal van waardevolle inzichten en aanbevelingen. Er is hier helemaal niets mee gedaan en de evaluatie is niet serieus genomen. Het wijkontwikkelingsprogramma ‘Pact op Zuid’, die het financierde was inmiddels gestopt en de mensen die betrokken waren bij de opzet van deze pilot werkten elders en aan iets anders. Er is weinig geheugen bij de gemeente vanwege de vele personeelswisselingen en reorganisaties van de afgelopen jaren.
Als je goed om je heen kijkt is dit het lot van de meeste pilots; er komt geen vervolg. Of een vervolg dat niet werkt omdat de implementatie niet goed gedaan wordt. Zogenaamde ‘creatieve place making’ - ook een soort pilot - is een voortraject van gentrificatie, waarbij uiteindelijk een verdringing van de bewoners plaatsvindt van arm naar rijk. De creatieven, die de plekken nieuw leven hebben ingeblazen kunnen naar huis als het grote geld langskomt. Er wordt van alles beloofd en toegezegd maar daar komt meestal weinig van terecht. Ik kan mijn hele huis behangen met rapporten en boekjes die al deze pilots hebben opgeleverd, die je toegestuurd krijgt en die op congressen worden besproken. Het lijkt erop of iedereen het wiel steeds weer opnieuw wil uitvinden.
Als ik dan nu weer lees over ‘veerkrachtigbotu 2028’ vraag ik mij af hoe en of implementatie en doorgroei is geborgd. Om te voorkomen dat het de zoveelste zak geld is, die met de beste bedoelingen niet beklijft, is het goed te realiseren dat een commitment om daadwerkelijk ook te implementeren cruciaal is. Als deze intentie er is, kan het ook gewoon starten als staand beleid en al doende worden bijgestuurd. Een ding staat inmiddels als een paal boven water, wil je een wijk verbeteren moet je investeren in ‘mensen’ en niet in ‘stenen’ en wat mij betreft hoe concreter hoe beter. Er is inmiddels kennis genoeg te vinden in al die rapporten en boekjes hoe dat te doen. Ik hoop dat het dit keer wel lukt om de pilotparadox te omzeilen temeer omdat we in de wijken Bospolder en Tussendijken als Creatief Beheer ons groen, gezond en gezellig programma uitvoeren en al zo’n 15 jaar actief zijn.
Hier is ook het Proefpark de Punt gelegen, een pilot van inmiddels 15 jaar, die heel veel heeft opgeleverd en veel mensen geïnspireerd. Kinderen zijn er opgegroeid en het herbergt de grootste mussenkolonie van Rotterdam. We zijn al drie jaar aan het praten hoe we deze kwaliteiten kunnen laten doorgroeien in de wijk tot op heden zonder resultaat. Het is ‘tijdelijk’ wordt gezegd en het gaat toch verdwijnen. Dit is wat mij betreft een grove belediging voor een eco-sociaal park dat een voorbeeld kan zijn voor alle parken in Nederland. Een type park dat leefbaarheid in wijken voor mens, plant en dier enorm verbeterd. Een park ook dat minder kost qua inrichting en onderhoud dan de gebruikelijke parken en veel meer ecologische en sociale winst oplevert. Een park dat prijzen heeft gewonnen en vele officiële delegaties heeft ontvangen.
Nu er geld is om eindelijk te bouwen worden we nog net niet met een stok weggejaagd. Ons streven heeft gewoon geen urgentie en we worden vermalen door de vele schijven en belangen. Ben er inmiddels aan gewend door de vele tijdelijk parken die we hebben moeten ontruimen maar het blijft pijn doen. We geven niet op, maar toch…
Schrijf deze column ook voor alle mensen die als pioniers in pilots hun beste beentje hebben voorgezet en vervolgens opzij worden geschoven door de gevestigde orde omdat het te idealistisch of te duur is of omdat simpelweg er belangrijkere dringender zaken zijn (die zijn er altijd). Bezint eer ge begint!
