Laat de stadsnatuur werken
Stadsnatuur is een ecologisch en sociaal samenspel. De natuurwaarde en de hieraan gerelateerde maatschappelijke waarde wordt bepaald door dit totale samenspel. De kwaliteit en de waarde van stadsnatuur wordt niet alleen bepaald door ‘het groen’, maar dus ook door het beheer; het ontwerp van de buitenruimte en het dagelijks onderhoud.
Als we de kwaliteit van de stadsnatuur willen verbeteren en hier de vruchten van plukken op het gebied van veiligheid, sociale cohesie, klimaat, milieu en gezondheid. Is er dus een verandering nodig van het stadsgroen zelf en dit kan alleen als we er anders mee omgaan. De basis hiervoor is een wederkerige relatie tussen natuur en stad: een situatie waarin niet wij de stadsnatuur beschermen, maar de stadsnatuur en wij beschermen elkaar.
Gekoppeld sociaal en ecologisch beheer van stadsnatuur zorgt voor een ecologisch sociaal evenwicht tussen de wensen van de natuur en de wensen van ons als hoofdbewoners. Het fijne is dat dit eenvoudiger is dan het lijkt, tenminste als we de (onze) natuur het werk laten doen. Inmiddels groeit de lijst van positieve effecten van stadsnatuur op velerlei gebied waaronder, gezondheid, vastgoedwaarde, veiligheid, biodiversiteit, milieu en klimaat. De grootste uitdaging zit erin enerzijds mensen hiervan te bewust te maken en anderzijds onze beheersystemen hierop aan te passen. Voor de meeste stadsbewoners is groen nog steeds een ver van mijn bed show. Tegelijkertijd staan een schone, hele stad en meer groen al jaren aan de top wat betreft prioriteiten. Mensen waarderen goed onderhoud en het groen zeer zeker, maar dat dit bij de juiste inzet de stad daadwerkelijk kan genezen is voor velen nog een brug te ver. We geloven niet in sprookjes.
Proefpark de Punt - 5 juli 2018 - internationale studenten helpen een handje
Maar waarom zouden sprookjes niet bestaan als we er in geloven. Sommigen van ons geloven nog steeds in het sprookje van de vooruitgang en heel wat mensen geloven dat we ooit gaan leven op Mars. Het sprookje van de natuur als leer- en heelmeester voor onze verweesde samenleving is een stuk realistischer. Het spreekt voor zich dat dit tijd nodig heeft en succesvolle voorbeelden. En ik ben niet de enige, die hierin gelooft. Iedereen die in de afgelopen jaren bij groene burgerinitiatieven is betrokken, buurttuinen, zorgtuinen, moestuinen, allemaal benadrukken ze het sociale en gezonde karakter van groen. Meer dan de ecologische dimensie staat de sociale dimensie van groen centraal bij burgerinitiatieven. De ontmoeting en het samen aan iets werken. Het leren kennen van je buren, onderlinge hulp, etc. Door dit in stadsparken vorm te geven via het dagelijks onderhoud, ontstaat ecologisch sociaal groen dat een park gestaag in maatschappelijke waarde laat groeien. Dit betekent simpel dat een stadspark op deze manier veel meer geld oplevert dan het kost. Het bezuinigen op onderhoud is wellicht het domste wat ooit is bedacht, want een stad maak je net als een boot niet beter met ontwerp, maar met onderhoud.
Om de sociale en economische vruchten te kunnen plukken van het stadsgroen dient het huidige onderhoudsysteem en het ontwerpsysteem dus te veranderen. Het goede nieuws is wederom, dat dit niet zo moeilijk is. Het grootste probleem is dat kennis en kunde over ecologisch groen niet in de uitvoering aanwezig is, maar op afstand stuurt. Om ecologisch stadsgroen te realiseren dient deze kennis en kunde bij mensen in de uitvoering aanwezig te zijn, zodat een park kan groeien en bloeien in al haar pracht. Dit is eenvoudig met een nieuwe vakman/vrouw te corrigeren, die dit ter plekke samen met vrijwilligers en bewoners uitvoert. In dit proces leert iedereen gaandeweg wat er nodig is en door dit te verbinden met de ketens en expertnetwerken in de stad kan dit de praktijk weer verbeteren.
De werkwijze is heel goed te combineren met het grootschalige technische onderhoud dat hoveniers uitvoeren. De gemeente kan als hoofdverantwoordelijke kaders aangeven en taken verdelen. De ontwerppraktijk redeneert nog grotendeels vanuit verfraaiing en infrastructuur. Hier zou de continuïteit van het ecologisch groen een belangrijke waarde dienen te zijn die wordt meegenomen en gewogen in het ontwerpproces. Het verplaatsen van groen vernietigd dit evenwicht zowel ecologisch als sociaal. Dit is in feite kapitaalvernietiging en je kunt dan weer opnieuw beginnen met het opbouwen van waarde. Als deze obstakels worden weggenomen wordt het mogelijk middels een ecologische sociale stadsnatuur te investeren in de leefbaarheid van wijken en de gezondheid van bewoners.
En wederom; het mooiste is dat we vandaag al kunnen beginnen, het enige wat telt is een andere houding en een lange adem. Leve het vrolijke stadstuinieren en onze wonderlijke natuur; we gaan het samen redden.
