Uitgerust en gemotiveerd

Hoe was je vakantie ?

Prima, even vier weken tijd voor mezelf en gezin. Doe ik al mijn hele leven en dat bevalt uitstekend. Ben goed uitgerust en gemotiveerd om aan de slag te gaan. De zomerse time out oftewel vakantie, het hoort er gewoon bij.

Waar ben je geweest ?

Frankrijk, we hebben daar een huis gaan we ieder jaar heen en kamperen op de heen- en terugweg. Vakantie is voor ons simpel leven, lekker eten, wandelen, zwemmen, spelletjes met de kinderen, maar vooral luieren. Dingen waar we door het jaar geen tijd voor hebben. Door de afstand en de rust kun je hoofd- en bijzaken weer in het juiste perspectief krijgen.

Wat zijn de hoofdzaken en wat zijn de bijzaken ?

Dat wisselt per jaar. Het zijn zowel privé als werkzaken. Karin, mijn vrouw is na zes jaar en na 3 operaties in verband met een cholesteatoom in haar oor geheel doof aan een kant en ze heeft daarbovenop last van tinnitis (oorsuizen) gekregen. Dat is een stressvol proces geweest, omdat we jaren niet wisten waar we aan toe waren. Nu weten we dat het niet meer goed komt en dat ermee leren leven de enige optie is. Karin is vorig voorjaar gestopt met werken, ze kan niet meer op haar oude niveau functioneren, heeft meer rust nodig.

Dan is er natuurlijk mijn gedwongen opname in het Erasmus MC, dat is met name voor Karin zwaar geweest, zeker met haar handicap. We voelen ons zeer onterecht behandeld en niet gehoord. Het is gelukkig goed afgelopen, maar het was volgens ons niet nodig geweest. Ik heb me al die tijd prima gevoeld vond het een interessante belevenis. Het visioen zoals ik het nu noem was mooi en voelde me met alles en iedereen verbonden. Hoe meer ik erover nadenk hoe vreemder het wordt. Dat het mij is overkomen en ook dat ik er zo makkelijk doorheen gefietst ben. Het is een keerpunt in mijn leven, zo voelt het nu en absoluut niet negatief. Maar Karin zag haar man van zich afgepakt en er werd niet naar haar geluisterd. Ze dachten dat ze ook gek was of althans dat ze meeging in mijn wanen. Dat met haar plotselinge doofheid (slakkenhuis viel uit) was deze periode heel zwaar voor haar. Daar hebben we veel over gepraat tijdens de vakantie. Dat en de toekomst van ons bedrijf Creatief Beheer, want we zijn ondernemers en met schoolgaande kinderen is het toch belangrijk dat we voldoende inkomen genereren.

En wat was de conclusie ?

Voor zover er sprake is van een conclusie in dit soort zaken zou je kunnen zeggen dat we op de goede weg zijn. Financieel gaat het beter dan een paar jaar geleden en de perspectieven zijn goed. Onze relatie is door alle ellende juist sterker en leuker geworden, dat is wat mij betreft het meest positieve. Maar goed alles is tijdelijk, het kan verkeren. Ik probeer zoveel mogelijk in het hier en nu te leven. Vrolijk sukkelen en ervan genieten. Zonder liefde geen waarheid en omgekeerd.

Je was altijd wat terughoudend als het over privézaken ging. Waarom praat je er nu wel over ?

Nog steeds praat ik er niet graag over, maar ik vind dat het erbij hoort. Het is niet voor niets dat mensen graag over iemands privéleven horen. Ze kunnen dan beter inschatten wat voor iemand je bent en of je wel ‘normaal’ bent. We hebben allemaal onze zorgen en problemen. Door net te doen of die er niet zijn, terwijl het al je beslissingen beïnvloed vertel je maar het halve verhaal. Tegelijkertijd wil ik het er niet te veel over hebben, het moet niet afledien, slechts begrijpelijk maken. Dit is een publiek blog en wil vooral mijn visie en ideeën op het gebied van samenleven en gezondheid communiceren. Persoonlijke verhalen voegen hier natuurlijk aan toe. Maar het blijft anekdotisch en in die zin belicht het slechts algemenere feiten over onze gezondheidszorg. In mijn beleving is onze gezondheidszorg zelf ziek ten gevolge van onze verstoorde relatie met lijden en dood. Deze verstoring komt voort uit de doorgeschoten individualisering, waardoor we uit het oog zijn verloren wat we werkelijk zijn; een van de vele soorten op deze aarde. Wij zijn denkende zoogdieren en als individu totaal voorkomend uit en verbonden met de hele soort. Dus mijn individualiteit is een gevolg van vele factoren en ook mijn eventuele ziekte en lijden, maar ook mijn geluk en leven.

We zijn totaal afhankelijk van onze omgeving en dus is autonome individualiteit een sprookje van onze moderne tijd. Een sprookje dus waarop onze wetgeving is gebaseerd; het vrije individu.

Is dat niet een ideaal waarnaar we streven en vandaar die wetgeving ?

Ja zo denken een heleboel mensen, maar wat nu als een ideaal onbereikbaar is, dan geeft dat toch frustratie. Met andere woorden we hebben een autonoom individueel ideaalbeeld van onszelf geschapen, maar dat zullen we nooit in de werkelijkheid kunnen realiseren. Dat is toch wat je ziet als je om je heen kijkt en het nieuws een beetje volgt. Een heleboel zaken die vroeger nog wel werkten, werkt niet meer of is zelfs contraproductief.

Zelfs dit wordt erkend, beschaving is slechts een klein laagje vernis, dus we kunnen onszelf hierin ook niet vertrouwen en daarom is wetgeving nodig. Wat nu als dat niet zo blijkt te zijn, maar dat dit onwezenlijke verlangen naar individualiteit slechts een middel is en geen doel. Het hogere doel evolutionair is altijd behoudt van de soort boven die van het individu. Het individu wordt slechts dan beschermt als dit ook belangrijk is voor het behoud van de soort.

Het idee dat dit voor ieder individu is te organiseren is in feite hoogst onwaarschijnlijk. Zeker op de manier waarop we nu bezig zijn.

Is er dan een andere manier ?

Natuurlijk is er een andere manier. Die andere manier begint met realistische uitgangspunten en effectieve feedback. Een mensenleven is tijdelijk en eeuwig tegelijkertijd. Doodgaan is een natuurlijk noodzakelijk gebeuren teneinde de soort te laten voortbestaan en ontwikkelen. Als we dus een risico gestuurd systeem zoals onze gezondheidszorg ontwikkelen waarbij de grootste risico’s lijden en dood niet worden geaccepteerd. Iedere dode is er een te veel en ieder lijden dient verzacht te worden. Dat is raar; het niet erkennen van onvermijdelijkheden. Dit lijdt tot verkramping en onmogelijke ethische kwesties. Ethiek is een academische wetenschap geworden, maar als we er niet uitkomen mag de patiënt of mogen de nabestaanden beslissen. Dit zijn ten alle tijden beslissingen over leven en dood, waar de medische wetenschap geen antwoord op heeft, maar waar wij als ‘autonome wezens’ zelf over dienen te beslissen. De ironie te top en hoogst misleidend. Dit vanwege het simpele feit dat er geen antwoord is. Niet beslissen is ook een optie. Maar nee er moet beslist worden want wij zijn autonome wezens.

Hoe bedoel je dat ?

In geval van mijn opname hadden ze dit kunnen voorkomen door gewoon met mij en mijn vrouw te praten en afspraken te maken. Dit is tot onze grote verbijstering nooit gebeurd. Omdat de trein van de rechterlijke machtiging voordenderde en er geen weg terug meer mogelijk was. Dit had toch een moment van ‘autonome beslissing’ mijnerzijds kunnen zijn. Voor hulpverleners geldt toch het adagium van ‘primum non nocere’ (vooral geen schade berokkenen), soms aangevuld met ‘in dubio abstine’ (bij twijfel doe je niets). En bij nood kies je voor de interventie die de minste schade berokkent.

Nu dat is zeker niet gebeurd zowel bij mij als mijn vrouw werd onmiddellijk ingegrepen. Omdat ze het schijnbaar zeker wisten wat goed was voor mijn bestwil en die van mijn gezin. Autonomie en zelfbeschikking is een mensenrecht en dat is bij mijn gedwongen opname vene opzij gezet nota bene om ‘mijn bestwil’. Als ik het niet had meegemaakt had ik het niet geloofd. Prof. dr. Phillippe Delespaul heeft recentelijk een goed opiniestuk over deze materie geschreven, onder de veelzeggende titel: ‘Waarom de Wet verplichte ggz mensenrechten schendt.’

Maar je vindt autonomie toch een sprookje ?

Ja, maar de wet niet en te pas en te onpas moet de patiënt beslissen, maar wanneer dat bepaald de medische wetenschap en de politiek. Dat is de willekeur en laat de onzinnigheid zien hoe wij met individualiteit en autonomie omgaan.

Dit zijn dilemma’s van onze zorg, gisteren zag ik Wanda de Kanter bij zomergasten en zij noemde het; ons onvermogen en onze zelfoverschatting. Dus enerzijds het idee dat we ons leven kunnen vormen en anderzijds de existentiële onmogelijkheid hiervan. Al het falen wordt zo automatisch ‘menselijk’ in plaats van ‘systematisch’ of ‘er nu eenmaal bijhorend’. De ambitie van ons mensen is fenomenaal, maar ons falen ook.

Niets doen is toch niet alles, je moet soms juist wel iets doen ?

Daarom moet je niets doen ook zien als iets doen. Inmiddels is het dus erg lastig voor artsen en andere hulpverleners om niets te doen en hier iets mee te bereiken. Ben niet voor niets gestopt als arts op mijn dertigste. Daar moet je goede redenen voor hebben en eerlijk gezegd betere dan om maar gewoon door te gaan met ‘iets’ doen. Hier zit een structureel probleem; onze dadendrang in de uitvoering en het gebrek aan visie in het beleid. Hierdoor maken we problemen complexer en niemand weet wat er zou zijn gebeurd als we helemaal niets hadden gedaan. We veranderen de werkelijkheid door de manier waarop we ermee omgaan.

Laten we er eens hypothetisch van uitgaan dat ziekten een evolutionaire noodzaak zijn om een soort optimaal te laten voortbestaan en ontwikkelen. Zou zomaar kunnen, want ziekte en evolutie bestonden voordat we doorhadden dat ze bestonden en voordat we ziekten zijn gaan bestrijden. Als dit zo is betekent dat we met al onze zorg het hogere gemeenschappelijke doel van voortbestaan en ontwikkeling van onze soort compleet negeren en vermoedelijk tegenwerken.

Geloof je dat dat werkelijk zo is ?

Weet het niet zeker, zou kunnen. Maar ik ben positiever en ga ervan uit dat ons omgaan met ziekte onderdeel is van ‘onze natuur’ en evolutie en dus behoud van de soort. Tegelijkertijd denk ik dat het ontkennen van natuurlijke grenzen niet verstandig is en je ziet dan ook volop voorbeelden waarbij het middel erger is dan de kwaal. Dit is evenwel van alle tijden. Wij worden door schade en schande wijs.

Hoe moeten we hier dan mee omgaan ?

Preventie, als je weet wat goed en slecht is voor onze gezondheid kun je daarop sturen en dit vermindert de zorgvraag aanzienlijk. Maar dan wel werkelijke preventie zoals bijvoorbeeld Wanda de Kanter voorstaat als het gaat om roken; dat is een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid en geen individuele. Dat is ook de gedachte achter stadsgeneeskunde zorg dat de leefomgeving van mensen optimaal wordt. Dit levert automatisch een betere volksgezondheid op. Zo lang dit niet adequaat en structureel gebeurd zullen de zorgkosten stijgen, want zoals ik al vaak en uitgebreid betoogd heb, een betere zorg zorgt niet voor een betere gezondheid. Hooguit een langer leven en minder lijden, maar dat laatste is nog de vraag.

Waar ligt dat dan aan ?

Het is een intrinsiek iets in onze maatschappij. De kloof tussen laagopgeleiden en hoogopgeleiden is exemplarisch in deze. Deze wordt gestaag groter en we kunnen er weinig aan doen. Het is voor laag opgeleiden vele malen moeilijker op gelijkwaardige wijze te communiceren met hoog opgeleiden. Daardoor zijn ze op alle fronten de lul. Dit komt door het verschil in kennis en status, daarbij verkeren lager opgeleiden veel vaker in een ondergeschikte positie als uitvoerder of hulpbehoevende. Met andere woorden laag opgeleiden krijgen continu opdrachten en advies van hoger opgeleiden en worden verwacht hier wat mee te doen. Terwijl dit omgekeerd niet het geval is, vanwege de ‘verhoudingen’. Maar waarom zou je je hart niet kunnen uitstorten bij je schoonmaakster, dit zijn meestal mensen met veel levenservaring. Ik ga dagelijks om met laag opgeleide mensen en mensen die in de problemen zitten. Daar leer ik veel van en net als bij hoog opgeleide mensen, heb je hele toffe mensen en eikels. Heb wel het idee dat er onder hoogopgeleide mensen meer eikels zitten.

Hoe dat zo ?

Ze voelen zich vaak beter dan laagopgeleiden en ze zien dit ook als verdienste. Maar daar hebben ze zelf ook weer last van. Mensen die zich op de borst kloppen over wat ze bereikt hebben denigreren mensen die dat niet hebben bereikt. Een beetje de Johan Derksen houding; vroeger hadden we daar ook geen last van. Alsof wij moderne slappelingen gewoon wat beter ons best moeten doen. Het is vermakelijk en tegelijkertijd verontrustend. Ze schrijven van alles op eigen verdienste en conto en dat kost energie om jezelf voor de gek te houden. Dus ik benijd ze niet, ook al hebben ze veel bereikt en doen ze goede dingen. Het hoort erbij. Tegelijkertijd ben ik ook gewoon jaloers net als iedereen, het is dat ik een eigen plan en werk heb dat ik het los kan laten. Maar werkelijk als je er goed over nadenkt is het totaal niet benijdenswaardig.

Dus je wilt ook gewoon aandacht en beroemd worden ?

Natuurlijk gevoelsmatig, jaloezie is een van onze sterkste driften. Je kunt het deels negeren of onderdrukken, maar nooit helemaal. Aandacht en beroemdheid zijn valkuilen. Ik sta er erg ambivalent tegenover. Ben nu tevreden over mijn leven en je levert altijd wat in. Je kan er niet echt boven of naast gaan staan. Heb bewondering voor mensen op de barricades, maar je overleeft de revolutie niet. Polarisatie is een noodzakelijke fase, er is altijd de bekende derde die er met het been vandoor gaat. Dat is de wondere wereld van actie, reactie en daadwerkelijke verandering. Er barst een bom van existentiële aannames, die allemaal ter discussie staan. Vrije wil, mens-zijn, de waarde van intelligentie en dat allemaal opgediend in bijbehorende linkse of rechtse idealistische saus. Alles voegt toe, waar ga je staan. Dus ja beroemd en bekend worden, als het lukt wordt je dat automatisch en als het niet lukt niet.

Als wat lukt ?

Dat zal ik pas weten als het lukt. Let wel, toeval bestaat misschien niet, maar in ons armetierig bestaan is het vaak een alles bepalende factor. Behalve voor Johan Derksen dan, voor hem is het een kwestie van logisch nadenken. Kwaliteit komt bovendrijven, maar je kunt ook redeneren dat dit alleen voor de lichtere kwaliteiten geldt en dat de zwaardere kwaliteiten juist naar beneden zakken en wortel schieten.