Geef stadsnatuur de ruimte

Groen is een veelomvattende term en staat voor zo’n beetje alles wat goed is voor de natuur en de aarde. Dit is niet een op een te vertalen richting het stadsgroen. Meer groen in de stad is niet per definitie beter voor de natuur. Het gaat er hier om wat voor groen en hoe het wordt beheerd. Centrale vraag hier is, voegt het groen toe aan een hogere kwaliteit van de stadsnatuur. Ik stel voor om het woord stadsnatuur voortaan te gebruiken als het gaat om 'groen in de stad'. Stadsnatuur is al het 'groen' in de stad, naar ook de dieren, schimmels en insecten die er leven. Groenonderhoud wordt zo meer natuurbeheer en bij al het 'groen' kun je je afvragen, verbetert het de biodiversiteit, zorgt het voor meer insecten, gezonder bodemleven. Verbetert het ook het ecologisch evenwicht in steden zodat er minder overlast is van plaagdieren, ratten, muggen, processierupsen, teken en wespen. Dan is er nog de klimaatadaptatie; waterhuishouding en hittestress. Het simpele antwoord is dat groen in de huidige vorm niet per definitie toevoegt een betere stadsnatuur. Dit heeft alles te maken met hoe de inrichting en het onderhoud van stadsgroen is georganiseerd.

Ik heb dit stuk de titel gegeven, geef stadsnatuur de ruimte. Allereerst heeft de stadsnatuur simpelweg vierkante meters nodig en dit is in de stad altijd lastig want ruimte is een schaars goed. Maar er is meer ruimte dan we in eerste instantie denken als we de stadsnatuur op een andere manier de ruimte geven. Dit kan door een verandering van het onderhoud. Een van de misvattingen in het huidige groenonderhoud is dat de natuur het niet zelf mag doen. Blijkbaar moet al het groen ingekocht en ingeplant worden om vervolgens alle spontane natuur (onkruid) weg te schoffelen.

Bloeiende 'landwegborder' in park 1943

Bij mijn weten wordt nergens een stuk land express braak gelegd om de natuur te laten ontwikkelen. Dit zou overigens een hele effectieve manier kunnen worden om stadsnatuur snel en doeltreffend te ontwikkelen. We kunnen de stadsnatuur meer ruimte geven door het groenonderhoud dus anders te organiseren. Meer vakkennis in de uitvoering en andere bestekken om aan te besteden. Dit is waar we als Creatief Beheer onder de noemer stadsgeneeskunde in Rotterdam mee bezig zijn. In dit proces lopen we in een grote stad als Rotterdam tegen nogal wat obstakels op. Het groenonderhoud wordt via grote bestekken Europees aanbesteed en is strikt gescheiden van het schoononderhoud dat door de gemeente zelf wordt georganiseerd. Deze bestekken bevatten de hoeveelheid schoffelbeurten en het gewenste beeldniveau A, B of C. Hierbij is C de laagste kwaliteit en A de hoogste. Het komt neer op het gewenste beeld, verzorgde gezonde tuinplanten en geen onkruid of bladeren. De paradoxale situatie doet zich voor dat een lage score op een beeldbestek veel beter kan zijn voor de stadsnatuur dan een hoge score. Biodiversiteit of natuurwaarde van het groen wordt niet meegenomen of gemeten in de bestekken. De grote bestekken sturen dus niet op natuurwaarde maar zichtwaarde. Hierbij geldt onkruid als negatief; onkruid zijn alle planten die spontaan groeien tussen de ‘beplanting’ en dus weg geschoffeld worden. Dit zijn nu juist de inheemse planten die nodig zijn voor een biodiverse en evenwichtige stadsnatuur. Deze planten zijn belangrijk voor insecten en bodemleven en juist deze planten mogen officieel niet groeien in de stad met een beeldbestek A, een beetje bij B en bij C wat meer. Als je zoals wij ecologisch tuiniert met een mix van tuinplanten en inheemse planten zit je qua beeldbestek sowieso onder een C terwijl de natuurwaarde heel hoog is.

Het groenonderhoud dat op natuurwaarde stuurt dient anders te worden gemeten en georganiseerd met meer kennis en kunde in de uitvoering en meten naast de zichtwaarde, de natuurwaarde van het groen. Dit betekent niet dat natuurlijk groen er slechter of slordiger uitziet. Het ziet er simpelweg anders uit, een beetje zoals de bloeiende bermen langs een landweggetje of een open plek in het bos. Het verandert ook veel meer mee met de seizoenen in een jaar. Een goed begin om natuurwaarde te meten is om de hoeveelheid vogels en insecten ook te tellen in een wijk naast de vierkante meters en het beeldbestek schoon en verzorgd. Op deze wijze weet je zeker dat wat je doet toevoegt aan stadsnatuur

Het is onze wens om schoon en groen samen integraal aan te besteden per wijk en met de opdracht de natuurwaarde van de stadsnatuur te verbeteren. Dit geeft partijen de mogelijkheid dit effectief en met de gemeenschap op een duurzame wijze te organiseren. Het gaat om een natuurlijke en verzorgde uitstraling van de stadsnatuur. Het is ons gelukt in Rotterdam via het right to challenge voor een park en een aantal plekken een integraal groen en schoonbudget te krijgen. We doen dit nu inmiddels 2 jaar en we krijgen volop complimenten van bewoners dat het er zo schoon, mooi en vrolijk uitziet.

Wat betreft gezondheid is groen bijna altijd gunstig, zelfs het zicht op foto’s van planten werkt al ontstressend. Tuinieren is nog gezonder en ook het opruimen tussen alle planten, bloemen, insecten en vogels is heel gezond. Dat is de andere maatschappelijke winst van deze aanpak; het is supergezond hierin te participeren. Dit is in het kort de gedachte achter stadsgeneeskunde. Dit stuk schrijf ik specifiek om mensen bewust te maken van de obstakels die we zelf hebben opgeworpen voor een gezonde stadsnatuur. Als we de stadsnatuur extra ruimte willen geven moeten we in eerste instantie hieraan denken en dan pas aan de vierkante meters. De natuur kan prima voor zichzelf zorgen en met het juiste beheer en onderhoud is dit levendiger en mooier dan het huidige stadsgroen. Bij meer draagvlak en participatie komen de extra vierkante meters vanzelf. Dit is wat mij betreft de grootste uitdaging voor professionals en gemeenten als ze werkelijk een stadsnatuur wensen, die mooi, goed verzorgd, gezond is met een hoge natuurwaarde.