Kennis en Wetenschap

In de ‘complexe analyse’ die ik gebruik om de wereld te beschrijven zijn zin en betekenis volwaardig onderdeel. Dit staat haaks op de ‘objectieve analyse’ van de wetenschap zo lijkt bij oppervlakkige beschouwing. De wetenschap en haar beoefenaars gaan prat op hun onafhankelijkheid en objectiviteit. Dat dit onmogelijk is wordt inmiddels breed erkend, maar niet meegewogen. Dat is het grote voordeel van de complexe analyse; deze analyseert het geheel. Laten we ons vandaag op het begrip 'kennis; concentreren en de regels van de analyse volgen. Allereerst is daar de alles omvattende regel; het geheel bepaalt de delen. Dit betekent dat kennis wordt bepaald door alles waar het mee verbonden is. In een complexe analyse mag je een begrip benoemen, maar niet ‘objectiveren’. Bij het objectiveren snij je een object los van de context en maak je het universeel. Dat kan niet in de werkelijke wereld; je kunt het slechts benoemen en bespreken. Dit was en is de blinde vlek van de moderne objectieve methode. Het zoeken naar algemeen-geldende-waarheden heeft ons veel gebracht maar we hebben wel de niet-algemeen-geldende-waarheden uit het oog verloren. Het specifieke contextuele en unieke waren in onze beleving juist het gevolg van algemeen-geldende-waarheden en niet een waarheid-op-zich. Dit is een omkering die zichzelf per direct bevestigt omdat het simpelweg een aanname is over de wereld als geheel. Als zijnde voortgebracht uit algemeen-geldende-waarheden, die al die unieke diversiteit tot gevolg hebben. Vervolgens raken we het spoort bijster als we deze ‘objectieve analyse’ doortrekken. Er zijn volop algemeen-geldende-waarheden, maar deze zijn geenszins de oorzaak van al het overige. Het zijn simpelweg algemeen-geldende-waarheden. Het idee dat het oorzaken zijn komt van de aanname binnen het modernisme dat ze bestaan en iets kunnen veroorzaken. Dat is er als het ware aangeplakt en dat is niet ‘objectief’ te noemen; dat is perspectief, het gezichtspunt van waaruit je iets benadert en dat bevestigt zichzelf. Tot zover een korte introductie van de ‘complexe analyse’ die een ander perspectief en aannames heeft. In mijn beleving en ik heb dit al vaker gezegd is dit het paradigma waar we heen gaan als het om kennis en de grondslagen hiervan gaat.

We starten dan ook met de vraag wat voor zin en betekenis heeft kennis voor ons? Zijn hier algemeen geldende uitspraken over te doen? Kennis is belangrijk, kennis is macht, kennis helpt ons te overleven, kennis kun je overdragen, … Zo zijn er nog een aantal te verzinnen. Omdat alles samenhangt en verbonden is; het gebeurt immers allemaal tijdens een menselijk leven (we zijn er ons bewust van) is het slimmer om de vraag te stellen: hoe gaan wij om met dat wat we 'kennis' noemen? Je komt dan automatisch bij de verschillende soorten kennis die we onderscheiden. Het vormt een soort rangorde; bovenaan staat de ‘objectieve wetenschappelijk kennis’. Deze staat diametraal tegenover de ‘Goddelijke kennis' van ‘heilige geschriften of visionaire profeten’.

Daarnaast zijn er de alledaagse vormen van kennis die verbonden zijn met kunde en interesse. Deze ‘lagere’ vormen zijn niet algemeen geldend veeleer praktisch in bepaalde situaties. Ik hoop dat ik u hier niet verlies; maar het feit dat we sociale wezens zijn betekent dat we deze verschillende kennisvormen wegen naar wat ons in de opvoeding en onderwijs is geleerd en waar we ons wellicht ook tegen afzetten. Heel veel mensen hebben in de vorige eeuw de ‘Goddelijke waarheid’ ingeruild voor de ‘wetenschappelijke waarheid’. Je ziet nu een voorzichtige terugkeer onder ‘intellectuelen’ naar de geloofswaarheden. Dit onder het motto, ook al zijn ze niet waar ze zijn wel praktisch en rustgevend. Je ziet ook gelovigen de ‘wetenschappelijke waarheid’ omvatten met ongeveer dezelfde motivatie; ook al is het niet dé waarheid; het is wel praktischer dan alle overgedragen rituelen; die natuurlijk ook gewoon door mensen zijn verzonnen.

Wat deze analyse laat zien is dat kennis een modeverschijnsel is en dat is een beetje pijnlijk voor fundamentalisten van beider zijde. De derde omvangrijke vorm van 'alledaagse kennis', die in het algemeen lager wordt gewaardeerd; want niet algemeen geldend en subjectief, wordt in de complexe analyse het slagveld van beide posities, waarbij niet de ‘waarheid’ wordt bevochten maar het 'praktische nut'. Het spreekt voor zich dat deze drie ‘kennisposities’ elkaar beïnvloeden en veranderen. Dat is dus precies wat je ziet. Terug naar de vraag wat is de zin en betekenis van kennis? In een complexe analyse is de zin en de betekenis evident, als er iets is te onderscheiden is dit verbonden met de rest en heeft het zin en betekenis. Dit is welbeschouwd een ‘objectievere positie’ dan het idee dat ‘iets’ onzin is en niet hoeft te worden meegenomen in de analyse. Juist als iets ‘onzin is kan het iets zeggen over de ‘zin’ van iets anders en dat is ook precies wat het doet. God en godsdienst was voor de meeste wetenschappers in de vorige eeuw ‘klinkklare onzin’ en werd niet serieus genomen. Het gaat zonder betoog dat dit label natuurlijk ook gold voor de ‘gelovigen’ zelf, die houden zichzelf en elkaar voor de gek. Het ironische is dat deze hardcore ‘objectieve wetenschappers’ zichzelf ook voor de gek hebben gehouden en als een gulzige hond achter een worst hebben gelopen die nauwelijks eetbaar blijkt. Ze hebben God niet kunnen vervangen en de waarheid niet kunnen vinden. De hond heeft zijn eigen staart voor een worst aangezien en het kauwen gaat pijn doen. Nu nogmaals de vraag; wat is de zin en betekenis van kennis? Ik ben erg gecharmeerd van het antwoord; het zoeken ervan geeft zin en betekenis aan ons bestaan. Zolang de hond nog vrolijk achter zijn staart aanliep was het zinvol, betekenisvol en bruikbaar. Pas toen we ontdekten dat het onze eigen staart was werd het minder en in die fase zitten we nu. Kennis is niet te vreten zonder context.

Het is goed te bedenken, dat iedereen die dit stuk leest dit doet vanuit zijn of haar eigen perspectief. Een ieder kan om het even welk antwoord geven, maar bedenk wel dat je anderen moet kunnen overtuigen van het antwoord want dat is de gemene deler van kennis, het is overdraagbaar en bruikbaar. Toon maar aan dat we er wat aan hebben. In mijn vorige column kondigde ik aan dat ik het ging hebben over verschillende vormen van kennis. ik deed de oproep aan wetenschappers om uit die ivoren toren van zelfoverschatting te komen en mee te doen in het modderige publieke debat. Ik heb hier een voorzetje gegeven. In mijn beleving horen dit soort discussies op prime time televisie en wordt de retorica weer een kunst met inhoud in plaats van vrolijk geblaat om te amuseren. Kennis is er om te delen en te gebruiken in alle maten en soorten.