Weltschmerz 2.0

Ik heb van de persconferentie een paar fragmenten gezien. Op twitter was er voornamelijk cynisch en negatief commentaar. Wat duidelijk is geworden is dat het niet duidelijk is. Hoeveel schade wordt er veroorzaakt door het virus en hoeveel door de maatregelen. Ga er maar aan staan; alle schadeloosstellingen, de uitgestelde zorg, het vaccin, het muterend virus, het duurt al een jaar en het einde is niet in zicht. Ik schrijf het hier expres door elkaar, want het is verwarrend. Was ik in het begin van de crisis nog hoopvol, dat is langzaam weggeëbd. Daarvoor in de plaats is een gevoel gekomen van moedeloosheid. De coronacrisis maakt de onvolkomenheden van onze samenleving zichtbaar. Dat ziet er niet best uit. Te beginnen met de ethiek. We willen de kwetsbare ouderen beschermen en dat is een nobel streven. We zetten volksgezondheid op nummer 1, maar laten de grootste ziekmakers; ons modern leven en de gezondheidszorg zelf buiten beschouwing. Brede preventie is vele malen effectiever dan voorlichting of individuele interventies, zoals coaching of therapie. Inmiddels is de discussie zo gepolariseerd dat je al snel in het wappiekamp zit. Iedereen neemt elkaar de maat, ben je voor of tegen. Meestal ligt de waarheid in het midden op straat voor iedereen zichtbaar. Dat zien we niet, we zijn geobsedeerd door het virus. We willen zo snel mogelijk weer terug naar normaal. Ondertussen zijn de rijken rijker geworden en Pfizer verdient miljarden aan het vaccin. Een filosoof opperde een coronabelasting, waarmee bedrijven die forse winsten hebben geboekt deze delen met bedrijven die het zwaar hebben gehad. Goed idee, maar dat zal niet gebeuren. De mensen in de zorg schieten er niets mee op, terwijl alle maatregelen erop gericht ware de zorg te ontlasten. En ondertussen is het klimaat en onze verwoesting van de natuur van minder belang. Bergen afval, ik vind dagelijks volop schoonmaakdoekjes en mondkapjes, pleur maar weg. Er zijn dagen dat de moedeloosheid alles doffer maakt. Ik hou van de natuur, we zijn het immers zelf, we zijn verbonden met alles wat leeft en groeit. Het vrolijkt me op. Als kunstenaar was het mijn inspiratiebron en nu als tuinman en stadsdokter is het mijn muze. Daar zit de basis van mijn moedeloosheid want hoe kan je van de mensen houden als ze er zo nonchalant mee omgaan. Groen is een product geworden; geen verwondering, geen respect. Niet de natuur maar de geniale kweker wordt gevierd. Niet het virus maar het vaccin. Daar zit de pijn en ik had er geen goed woord voor. Tot ik dacht aan Weltschmerz, pijn aan de wereld.

Weltschmerz, letterlijk wereldpijn of wereldsmart, is een uit de Duitse taal afkomstig woord dat voor het eerst als zodanig werd gebruikt door de Duitse schrijver Jean Paul Richter (1763 - 1825). Het verwoordt het gevoel van diepe droefheid en als pijnlijk ervaren melancholie ten gevolge van verdriet, ontstaan door de onvolmaaktheid van de wereld. Een persoon met weltschmerz heeft het gevoel dat de fysieke realiteit nooit de verlangens van de geest kan bevredigen. Wikipedia

Je hebt tijden van optimisme waarin de sterren naar de hemel reiken en tijden van pessimisme waar de hemel is verduisterd. De taal van de romantiek, van het lijden aan de onvolmaaktheid van de wereld, is beter geschikt dan de droge statistiek, die meet dat depressies en zelfmoord nauwelijks toenemen. Als mensen iets niet begrijpen maken ze er iets anders van. Dat is wat je ziet; een kakofonie van meningen en feiten. Ik spreek veel mensen en bijna iedereen houdt op zijn of haar manier van de natuur. De meeste stadsbewoners weten er alleen weinig vanaf, ze zijn er niet van afhankelijk. Volgens mij zouden we er anders mee om dienen te gaan meer verwondering en respect. Ik kom van het platteland, ben opgegroeid op een boerderij, maar toch ging ik natuur pas echt waarderen toen we een volkstuin hebben gehuurd. Ik had een eigen tuin en leerde de planten en de seizoenen kennen. Onbekend maakt onbemind. Weltschmerz is een natuurlijk gevoel van alle tijden (geen ziekte) van mensen die de onverschilligheid, ruwheid en botheid van hun medemensen slecht verdragen. Mensen ook die niet geloven in de sprookjes van de tijd en dus geen troost putten uit de mooie verhalen van politici. Het zijn de mensen die natuurfilms met pijn bekijken omdat het allemaal bedreigd wordt. Er is niets mis met deze mensen, er is iets mis met onze samenleving en dat voelen zij. De grootste pijn zit er dan ook in dat hun gevoel vaak niet serieus wordt genomen, dat het wordt gebagatelliseerd. Het zijn dus geen patiënten of gekkies die aan weltschmerz lijden, laat dat duidelijk zijn. Een individuele therapie is hier niet aan de orde. Het is de samenleving zelf (wij met zijn allen) die moet veranderen.

Ik pleit er dan ook voor de term weltschmerz officieel te gebruiken voor dit gevoel en het enige ‘medicijn’ is deze mensen hun vertrouwen te herwinnen. Dat betekent, niet liegen en afspraken nakomen. En het allerbelangrijkste; het gevoel dat we de aarde en onszelf verwoesten niet bagatelliseren. Serieus nemen en er wat aan doen is de enige effectieve therapie voor de lange termijn. Tot die tijd adviseer ik mensen die aan weltschmerz lijden te genieten van de romantische aspecten van het leven; er is altijd licht aan het einde van de tunnel al is het maar een heel klein beetje; het is wonderschoon. Zoek lotgenoten, je bent niet alleen.