Wijkontwikkeling is als het opvoeden van een kind

Het was in december 2009 dat Ella Vogelaar op uitnodiging van het vakblad Groen nog een keer terugging naar haar geliefde wijken en projecten. Ze koos voor het Proefpark in Rotterdam West. Ik had toen een gesprek met haar dat terug te vinden is op you tube.

Op 14:30 minuten vertel ik haar dat het ontwikkelen van een wijk het best te vergelijken is met het opvoeden van een kind, dat heeft structuur, soms straf maar vooral ook liefde en vertrouwen nodig. Ella vond het een goede vergelijking en ze had deze ook gebruikt in een gesprek met Wouter Bos. Wat men ook van haar kan vinden haar intenties waren volgens mij zuiver en ze was een zeer bereikbare bestuurder. Het was te vroeg denk ik, sociale interventies hoe schattig ook blijken nauwelijks effectief. Goede wijkontwikkeling is waarschijnlijk een mix van fysieke en sociale investeringen. Het is niet of/of maar en/en en dan in de juiste verhouding en verbinding. Net zoals je een kind niet met vuile kleren naar school kan sturen, is een vieze grijze wijk natuurlijk ook niet bevorderlijk voor het zelfvertrouwen en eigenaarschap van bewoners. Ik vind het nog steeds jammer hoe het gelopen is. Ik denk dat we juist nu een Ella Vogelaar nodig hebben; een liefhebbende moeder voor multiculturele volkswijken. Na haar aftreden is er een rechtse en neoliberale wind gaan waaien in de wijken, er kwamen BOA’s en fysieke investeringen. Sociale interventies verdwenen naar de randen en het welzijnswerk werd SMART uitbesteed. Inmiddels weten we dat dit ook niet werkt. Een kind moet naast straf natuurlijk ook kunnen dromen, spelen en zich geliefd weten. Dit geldt evenzeer voor de wijken; de sloop- en nieuwbouw die gepaard gaat met de fysieke investeringen en bedoeld is om wijken te mengen gaat één kant op. Rijkere bewoners komen binnen en armere verhuizen uit, hiervan knapt de wijk schijnbaar op, maar de problemen verplaatsen zich. Ik maakte vroeger weleens de grap dat, als je wil weten wat er werkelijk verandert bij gentrificatie, je de sofinummers aan de postcodes moet koppelen in een langdurig onderzoek. Dat is inmiddels niet meer nodig; mensen met een smallere beurs hebben in feite geen kans meer in de stad met het huidige woningaanbod. De Tweebosstraat in de Afrikaanderwijk is een mooi voorbeeld, er zijn daar nogal wat leefbaarheidsprojecten uitgevoerd en de sociale cohesie was dan ook goed. Maar toch de sociale woningen worden gesloopt ondanks fel verzet van de bewoners. Dezelfde bewoners die nog geen paar jaar ervoor zich actief inzetten om de wijk te verbeteren. Dat is niet liefdevol en wekt ook geen vertrouwen in de wijkontwikkeling heden ten dage. Een wijk is een complexe levensgemeenschap waar kinderen opgroeien; het idee om de wijk en dan met name de buitenruimte groen, gezond en gezellig te maken is niet erg vergezocht. Toch zijn we nu twaalf jaar na Ella Vogelaar niet veel verder gekomen. Grootstedelijke plannen lopen met stampende laarzen door de ‘sociale wijknetwerken’ onder het mom van ‘leefbaarheid’. Het is schandalig en dat vinden heel veel mensen. Dus als we wat meer gaan ‘opvoeden’ in de wijkaanpak betekent dit dat we de liefdevolle fantasierijke kant van wijken dienen te zien en stimuleren, net als ouders de talenten en passies van hun kindreen de ruimte geven. Opvoeden is niet makkelijk en het effect ervan is moeilijk te meten. Hetzelfde geldt voor wijkontwikkeling, je meet nooit alles en levende systemen gedragen zich complex en onvoorspelbaar. Ik denk dan ook dat zachte targets net zo belangrijk zouden moeten zijn dan harde targets; het leven draait immers niet alleen om geld en werk. Persoonlijk ben ik erg van de Rotterdamse volkswijken gaan houden in de twintig jaar dat ik er werk. En natuurlijk zijn het de mensen die er wonen waarvan ik ben gaan houden en dan met name de kinderen; die verdienen beter. Stadsontwikkeling zou hier bij stil dienen te staan, wijken zijn geen dingen die je lukraak tegen de vlakte gooit; buitenruimte is niet alleen voor auto’s. Veiligheid is iets wat je samen voor elkaar krijgt en niet eenzijdig afdwingt. Zoals de Engelsen zeggen ‘It takes a village to raise a child’, zou ik willen zeggen ‘It takes a loving community to develop a city.’ Om het nog simpeler te zeggen met een ijzeren regel in de opvoeding: ‘Als je iets belooft moet je het ook doen.’